de ups en downs in het leven
wat we ervan kunnen leren en wat vooral níet
mei ’24
“Er is een tijd om geboren te worden en een tijd om te sterven; een tijd om te planten en een tijd om het geplante uit te trekken;”. Afgelopen weken werd ik aan deze tekst uit het Bijbelboek Prediker herinnerd. Zo stelt de auteur dat er voor alles een tijd is. Er is een tijd waarin iets komt, maar ook dat het weer gaat; een tijd van omhoog en een tijd van omlaag.
Toen ik daar zo over nadacht, kon ik mij daar best in vinden. Ik kon er namelijk de geruststelling uithalen dat als het leven even niet ging zoals je had gehoopt, er dus altijd weer een andere tijd zou komen. Ik vergat alleen dat dit ook meteen de keerzijde was; die betere tijd zou immers uiteindelijk ook weer keren. “Een tijd om te omhelzen en een tijd om zich ver te houden van omhelzen; een tijd om te zoeken en een tijd om verloren te laten gaan, een tijd om te bewaren en een tijd om weg te werpen;” – enzovoorts, enzovoorts, enzovoorts.
UP, DOWN, REPEAT
Bij nader inzien was de tekst uit Prediker dus helemaal geen geruststelling. Niet zozeer omdat het opmerkte dat mindere tijden ook een onderdeel van het leven zijn – dat is immers een gegeven. De tekst benauwde mij, omdat ik ineens heel erg bewust werd van de eindeloze repetitie van deze ups en downs. Het leven voelde hierdoor plots als een soort onontkoombare loop aan; dat riep dus een paar existentiële vragen op. Wat is het doel bijvoorbeeld, als we ons hele leven van de ene up naar de andere down begaven? I mean, aangezien elke tijd toch tot een einde kwam, why even bother??? Of zoals de auteur na de lange reeks schreef: “wat bereikt iemand nou werkelijk door hard te werken?”.
Al deze vragen behoren nou niet bepaald tot de gemiddelde gespreksopener – of in dit geval blogopener. Toch zijn dit wel hele wezenlijke vragen. Of het zin heeft ergens voor te werken, raakt net zoals de andere vragen het vraagstuk of er wel een doel in het leven is. Is dat er niet, dan is het leven inderdaad een arbitraire loop en heeft het geen zin om je ergens voor in te spannen. Er is immers toch geen doel en bovendien komt er, zoals de auteur liet zien, vroeg of laat toch weer een einde aan elke tijd. Is het er wel, dan komen alle tijden in ons leven alsnog tot een einde, maar er is dan een groter doel dat de moeite waard is om aan te werken. Kortom, een belangrijke kwestie en dat is dan ook exact waarom de auteur dit aansnijdt.
PREDIK HET
Als je Prediker verder bekijkt, dan zie je namelijk dat de hele crux van het boek het beantwoorden van deze levensvraag is. Zo reflecteert de auteur naast de ‘elke tijd keert zich’ opsomming, in nog zo’n 10 hoofdstukken op allerlei zaken uit het leven om zo te kijken of daar betekenis in te vinden valt. Rijkdom, macht, plezier, wijsheid – overal toont hij de zinloosheid van, omdat het allemaal – inclusief wijzelf – aan verval onderhevig is. Super depressing dus, maar hiermee wil de auteur juist laten zien dat het grotere doel in ons leven dus niet vanuit onszelf kan komen. We moeten het buiten onszelf zoeken – namelijk in God.
In tegenstelling tot ons, is God niet aan verval onderhevig. Daarbij beschikt Hij over ‘the bigger picture’. Niet alleen overziet God dus alle dingen, Hij weet bovendien wat er aan dit grote plaatje bijdraagt. Het mooie daarvan is dat Hij weet wat de zinloosheid overstijgt, maar het nog mooiere is dat Hij ons hier graag bij betrekt! Door ons namelijk te leiden, laat Hij onze handelingen ook aan het grote plaatje bijdragen. Zo overstijgen wij door Hem dus alsnog de zinloosheid! Het is alleen aan ons of wij dat willen en dat was dus de valkuil van Salomo, de auteur.
Voordat hij Prediker schreef, stond Salomo namelijk heel anders in het leven. Zo was hij Godvrezend en had God hem zelfs met die rijkdom, macht en wijsheid begenadigd. Het ding was alleen dat Salomo die wijsheid niet op ieder gebied gebruikte, waardoor hij later zijn rug naar God toekeerde. Aangezien God het aan ons laat of wij Hem in ons leven toelaten of niet, liet Hij Salomo. Maar, daarmee koos Salomo er ook voor om weer onder de zinloosheid te vallen, aangezien we dit enkel met God kunnen overstijgen. Het gevolg daarvan schreef hij dus in Prediker op om te waarschuwing niet ook zijn misstap te begaan.
‘SPRING’VEREN
Aan de andere kant – als we God dus wél in ons leven willen – laat Hij ons niet alleen aan Zijn grote plan bijdragen, Hij heeft dan ook een plan voor onszelf! Zoals Romeinen 8:28 zegt: “Eén ding weten wij: voor wie Hem liefhebben laat God alles meewerken voor hun bestwil, want Hij heeft een plan met hen.” Dit erkent dus net zoals Prediker wel dat het leven uit ups en downs bestaat – God laat alles ten goede meewerken – beide hebben nu een doel! God doet dit alleen niet omdat de ups en downs onvermijdelijk zijn en Hij er “maar het beste van wil maken” – net zoals met alles bij Hem, is dit een bewuste keuze.
Het ding is, hoe onaangenaam tegenslagen zijn, ze zijn ook heel waardevol – juist vanwege dat onplezierige karakter. Door namelijk ook deze periodes mee te maken, waarderen we de betere momenten meer, bijvoorbeeld. Daarbij – en dat is nog belangrijker – zouden we onszelf niet ontwikkelen als we alleen maar voorspoed zouden meemaken. Zo moeten we soms gewoon door uitdagingen heen. Net zoals een springveer wordt indrukt waarna het vele malen hoger springt, moeten wij ook worden “ingedrukt” door allerlei uitdagingen, zodat we weer vele malen verder komen. You don’t get thick skin without getting burnt, after all.
Of je het dus leuk vindt of niet, we hebben de downs ook nodig. Het is dan ook niet voor niets dat de Bijbel niet alleen spreekt over deze ‘sterker makende verdrukking’, maar dat het tevens een vaak terugkerend thema is. Zo werd Esther bijvoorbeeld, tot koningin benoemd van het land waar ze eigenlijk als banneling was. Niet alleen werd er toen dus al iets beters van het ballingschap gemaakt, later kon ze hierdoor het listige plan om haar volk uit te roeien, stoppen. Daar moest ze alleen wel eerst haar leven voor op het spel zetten; toch was deze tijdelijke verdrukking in vergelijking een kleine prijs.
Een ander, bekend voorbeeld is het verhaal van Jozef. Hij werd op zijn beurt door tegenslag na tegenslag in nederigheid getraind. Dat was nodig, want toen hij tevens door die tegenslagen in een hoge functie terecht kwam, was hij voorbereid om dit met de juiste houding te doen. Ook hij kon hierdoor zijn volk redden, al was het dit keer van een hongersnood. Daarbij werd Jezus nota bene de verdrukking ook niet bespaard. Zo vertelt de Bijbel dat Hij net zoals wij, hierdoor gehoorzaamheid moest leren. En nog belangrijker: door Zijn kruisiging werd Hij letterlijk verdrukt – en dat was niet eens voor Hemzelf, maar om voor ons de weg naar de Vader vrij te maken!
SPRINGVEER OF TOCH EEN REEKS LUSSEN
Je ziet dus: zonder wrijving geen glans. Ikzelf kon mij hier erg in vinden, omdat naast de Bijbel, ik het ook vaak genoeg in mijn eigen leven zag. Zo kon ik achteraf zien hoe uitdagingen als het mislukken van een belangrijk project, heartbreak en zelfs het doorstaan van een depressie, mij juist een nodige les had geleerd of überhaupt sterker had gemaakt. Nu zal iedereen dit wel op een zekere hoogte hebben, maar met God had ik de zekerheid dat Hij écht alles volgens Zijn wil liet gaan. Ik kon daar dus vaak steun uit halen, maar langzaamaan begon ik ook te beseffen dat ik vaak genoeg dingen meemaakte waar ik totaal níet van zag hoe daar iets goeds uit kon komen. Sterker nog, het leverde alleen nog maar meer ellende op. Was dat ook God Zijn wil? Of had ik Zijn belofte dan toch verkeerd begrepen?
Als gevolg van deze gedachtegang, werd ik afgelopen weken gekatapulteerd naar de tekst uit Prediker, waar deze blog mee begon. Nadat ik mij realiseerde dat ik eigenlijk ook vaak – misschien zelfs wel vaker – God Zijn wil niet begreep, bedacht ik mij dat ik misschien niet zo moest focussen op de ups en downs en de verwachtingen die ik daaraan hing. Dat in plaats van deze ups en downs als een springveer te zien, ik het misschien als een reeks lussen moest zien. Een reeks lussen gaat namelijk ook omhoog en omlaag zoals het leven doet, er hing alleen geen verwachtingen aan, zoals Prediker deed. Het accepteerde het gewoon.
Zoals je al hebt kunnen lezen, had Salomo’s kijk op de tijden – en dus het leven – inderdaad geen verwachtingen, maar daarmee had het ook meteen geen visie en dus hoop. Dat klonk dus niet veel beter dan de springveer metafoor en daarbij zag ik zoals ik al eerder aangaf, ook vaak genoeg wél God Zijn hand in mijn leven interveniëren. Ik bedacht mij dan ook dat de oplossing niet lag in het totaal geen verwachtingen te hebben; Romeinen 8:28 liet immers duidelijk zien dat we wel zeker iets van God kunnen verwachten. Ik kon alleen niet zelf bepalen wat datgeen was.
WHERE’S THE KARMA??
Het ding is, bij de belofte dat God altijd alles ten goede gebruikt, geven wij vaak bewust of onbewust al een invulling aan wat dat ‘goede’ zou moeten zijn. Om maar gewoon eerlijk te zijn, denken wij dan vaak aan iets tastbaars, am I right? Hoe leuk dat ook is, net zoals bij het toelaten van tegenslagen, vindt God het veel belangrijker dat wij onszelf ontwikkelen. Door ons dus niet altijd maar te geven wat wij verwachten, sterkt Hij ons geduld en vertrouwen in Hem, bijvoorbeeld. Op de lange termijn hebben we daar dus meer baat bij dan enkel glimmende auto’s en een dik pak geld – al zegent Hij hier ons van tijd tot tijd ook zeker mee. Kijk maar naar Salomo, dan zie je tevens dat we daar niet automatisch van welvaren!
De crux van het verhaal is dus dat God zeker wel onze situaties gebruikt, maar dat dit vaak niet gaat zoals wij verwachten. Zoals ik zojuist aangaf, kan het zijn dat Hij puur wil dat we meer geloof in Hem vervaardigen. Anderzijds kan het ook gewoon zo zijn dat wij niet meteen zien wat hetgeen is dat Hij ten goede tewerkstelt. Dat wij bijvoorbeeld pas jaren later erachter komen hoe die ene situatie iets anders in beweging zette of dat Hij juist iemand anders ermee zegende. Zo kan het ook zo zijn dat we simpelweg nooit erachter komen waar iets goed voor was, maar betekent dat niet dat het ook voor niks was.
Het ding is gewoon dat wij niet over the bigger picture beschikken, zoals God dat doet. Hoe frustrerend dat misschien ook kan zijn, met God hoeven wij ons dan ook helemaal niet met resultaat bezig te houden! Als wij immers écht geloven dat Hij de dingen in Zijn hand heeft, dan moeten we Hem daar ook in vertrouwen – juist als wij niet zien waarom. In plaats van ons dus op resultaat te focussen, moeten wij ons bezighouden met wat wij doen wanneer de dingen niet gaan zoals wij hadden gehoopt. Geloof je enkel wanneer het jou uitkomt of blijf je volhouden wanneer het moeilijk wordt? Zoals Habakuk 3:17, 18 zegt:
“Al zou de vijgenboom niet bloeien en de wijnstok geen druiven opleveren, al zou de oogst van de olijfboom teleurstellen en de akker geen voedsel geven, al zouden alle schapen uit de schaapskooien verdwenen zijn en geen runderen meer in de stal staan, tóch zal ik mij verheugen in de Here en juichen over God die mij redt!”
Na al mijn overdenkingen over de ups en downs, kwam ik dus tot de conclusie dat ik inderdaad hier niet te veel op moest focussen. Ik moest daarmee alleen niet al mijn verwachtingen over boord gooien, maar het simpelweg aan God overgeven. Nu klinkt dat misschien ietwat makkelijk van mij, maar ik schrijf dit juist omdat ik inzag dat dit afgelopen jaren de rode draad in mijn leven was. Zo schreef ik in een eerdere blog over de moeizame weg naar mijn illustratie carrière. Ik zag echt hoe God dit op mijn pad had gelegd, dus toen ik allerlei struggles hierin had overwonnen, had ik echt verwacht snel als illustrator door te breken. God had mij immers deze opdracht gegeven, dan zou ik daar toch succesvol in worden??
Inmiddels ben ik bijna 4 jaar geleden afgestudeerd en is dit nog steeds niet gebeurd. Not gonna lie – in het begin was dat moeilijk om te accepteren. Ik kon namelijk niet begrijpen waarom God dit op mijn pad had gelegd als ik er vervolgens niet succesvol in zou zijn. I mean, wilde Hij niet dat ik succesvol zou zijn?? Toen ik eenmaal mijn bitterheid aan de kant kon zetten, realiseerde ik mij echter hoe egocentrisch dit wel niet was. Er waren immers genoeg toffe dingen die ik in die tijd wel heb mogen doen; stelde dat dan niks voor? Was ik iemand die iets enkel als succesvol kon beschouwen als ik er faam en geld aan overhield? En bovendien: kon ik mij alleen maar in God verblijden als Hij mij gaf wat ik wilde? Zo werkte het natuurlijk niet.
Ik heb dus zelf moeten ondervinden hoe ik echt alles compleet aan God moet overgeven en mijzelf niet op een verwachting moet vastpinnen. Wie zegt immers dat mijn grote doorbraak niet nog ging komen? Of dat om mij succesvol te maken, ik juist een tijdje door het stof moest bijten, zoals Jozef moest. De crux is dat ik het gewoon niet weet, maar ook hier geldt dat dit dus niet betekent dat God geen plan heeft. ‘Alles ten goede gebruiken’, betekent simpelweg niet alleen maar rozengeur en maneschijn. Het betekent dat wat er ook gebeurt, het op het eind sowieso goed komt. Mijn einde is dan ook nog niet geschreven, dus wie weet wat God nog in petto heeft. Wat het ook is, het is in ieder geval geen saaie rit met Hem ;).
