UNDERSTANDING THE BIBLE
De Bijbel was voor mij een groot raadsel. Ik begreep niet waarom mensen er zo’n belang aan hechtten en ik begreep nog minder wat er überhaupt in stond. Veel Bijbelteksten vond ik maar een omslachtige vertelling van iets dat makkelijk in een paar woorden kon worden gezegd. Kortom, ik zag het punt van het boek niet in en wist dus al snel: de Bijbel was niks voor mij.
Enkele jaren later veranderde dit echter. Na jaren de Bijbel te hebben vermeden, kwam ik er weer bij terug – dit keer was het alleen anders. Ik zag in dat de Bijbel veel dieper was dan dat ik tot die tijd had gedacht. Wat was er veranderd? Context.
Hoe kundig een kunstwerk ook is, het wordt pas echt door de kijker gewaardeerd wanneer hij of zij de context ervan begrijpt – dat geldt net zo goed voor de Bijbel. Niet alleen is het essentieel de context ervan te begrijpen, de Bijbel is daadwerkelijk een kunstwerk. Het zit namelijk zo zorgvuldig in elkaar. Zo zit er nog geen letter zonder reden in en zit er in elke regel diepere symboliek. Helaas missen veel mensen dit, omdat ze niet weten hoe ze de Bijbel moeten benaderen. Het gevolg daarvan is dat de rijkheid totaal wordt gemist of nog erger: er een verkeerd beeld van ontstaat, zoals ik dat eerst had.
Nu ik inzie hoe anders de werkelijkheid is, wil ik dat graag met anderen delen. Het is namelijk niet alleen supertof om te zien hoe doordacht de Bijbel is, het laat ook zien dat het niet zomaar een boek is. Wanneer je ervoor open staat, is de boodschap life-changing; ik kan daarvan getuigen. Het kostte mij alleen veel tijd en onderzoek om dat te realiseren.
In deze blog wil ik belichten wat ik had gehoopt dat iemand mij had verteld toen ik aan de Bijbel begon. Zo hoop ik de Bijbel een stukje begrijpelijker te maken en er een ander licht op te werpen door context te geven. Context over wat de Bijbel is, hoe de teksten in elkaar steken en hoe tof dit alles samenhangt!
MISVATTINGEN 101
Het is niet te ontkennen dat de Bijbel een immense invloed heeft gehad – en nog steeds heeft – op de maatschappij en vele levens. Belangrijke onderwerpen als het ontstaan van de wereld en hoe we daarin moeten leven, worden hierin uitgelegd. Het is dus niet voor niks dat velen zich buigen over de betekenis ervan. Zoals ik in het begin aangaf, kan dat alleen best lastig zijn. Allereerst omdat de Bijbel overweldigend kan zijn, maar ook omdat er veel misinformatie de wereld in is geholpen.
Volgens Ockhams scheermes is de juiste betekenis toch te achterhalen door als een scheermes ingewikkeldheden weg te scheren. De uitleg met de minste aannames en ingewikkeldheden is dan de beste – dat is alleen makkelijker gezegd dan gedaan. Sommige opvattingen zijn namelijk zo bekend, dat velen niet doorhebben wat waar is en wat niet. Ik wil daarom deze blog beginnen met twee van zulke populaire opvattingen aan te halen om te laten zien hoe ze kunnen worden ontkracht.
De eerste opvatting is dat de Bijbel een mysterieus wettenboek is dat uit de hemel kwam vallen en waar wij mensen het maar mee moeten doen. Ten eerste klopt dat niet, omdat de Bijbelteksten zelf letterlijk aangeven dat dit niet het geval is – in Exodus 17:14 of Romeinen 16:22, bijvoorbeeld. Ten tweede – en dat is nog veel grondiger – dat idee gaat in tegen de aard van God.
In het Oude Testament valt op hoe God er keer op keer voor kiest om met de gelovigen samen te werken. Ook al maken ze er een potje van, steeds betrekt Hij hen bij Zijn plan. Niet omdat Hij dat nodig heeft, maar omdat Hij dat wíl. Hierdoor gaat Hij namelijk een samenwerking met de mensen aan; zo is het dus ook met het ontstaan van de Bijbel.
In de samenwerking tussen God en mens omtrent de Bijbel, schreef de mens de teksten vanuit de inspiratie van God. Een vaak heersend idee hierover – dat ook ik eerst geloofde – is het idee dat de auteurs dit als een soort robot deden. Woord voor woord zou God hen hebben gedicteerd. Nu ben ik er volledig van overtuigd dat de Heilige Geest hen leidde, maar geloof ik niet dat het op een manier was dat de schrijvers geen eigen inbreng hadden.
Net zoals het mysterieuze wettenboek idee, impliceert dit dat God een soort dictator is. Niet alleen gaat dat weer in tegen de aard van God omschreven in de Bijbel, maar dat zou ook betekenen dat mensen geen eigen wil hebben. Dit is echter een cruciaal punt in het christendom en zou dus betekenen dat God – en dus de Bijbel – zichzelf enorm tegenspreekt. Niet zo logisch dus. Daarnaast is in de samenstelling van de Bijbel heel duidelijk te zien dat de eigen insteek van de auteur wel degelijk werd toegelaten; namelijk in de vier Evangeliën.
Het Nieuwe Testament begint met vier boeken over het leven van Jezus Christus; ook wel de Evangeliën genoemd. Ieder Evangelie gaat over hetzelfde onderwerp – Jezus Zijn leven en onderwijzingen – maar iedere auteur doet dat op een andere manier. Zo is Lukas heel secuur genoteerd omdat dat zijn werkwijze was als dokter. Mattheüs daarentegen betrekt de profetieën uit het Oude Testament bij zijn geschriften, omdat dat Joden als hij bewijst dat Jezus Degene is waar honderden jaren geleden al over werd geprofeteerd.
Iedere auteur heeft dus een eigen stijl met andere aandachtspunten. In het Nieuwe Testament zijn deze vier verschillende insteken opgenomen, omdat ze samen een completer beeld van Jezus geven. Dat laat dus ook zien dat de eigen inbreng van elke auteur zeker wel werd gewaardeerd en zelfs van toegevoegde waarde is
MAAR DE BIJBEL IS DOOR MENSEN GESCHREVEN?
Nu moet ik bekennen dat ik het eerst lastig vond te bevatten dat de Bijbel door mensen is geschreven. Zoals ik zojuist aangaf, deed God dat om de mensen te betrekken bij Zijn plan. Toch lijkt het tricky om het schrijven van zo’n belangrijk boek aan feilbare mensen over te laten. Over tijd ben ik gaan begrijpen dat dit echter niet het geval is. Zoals 2 Timotheüs 3:16 zegt: “Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid.’’
De key hier is dat God het Schrift heeft ingegeven. De grondtekst – de meest oorspronkelijke tekst – geeft hier het woord ’theopneustos’ aan, dat letterlijk ‘God-geademd’ betekent. Oftewel, God heeft de Geschriften uitgeademd; Hij is de bron. Daarbij heeft Hij de Geschriften uitgeademd. Oftewel, het eindproduct. De Geschriften zijn dus wel door mensen geschreven, God ging over het resultaat waardoor het exact is hoe Hij het wilde en dus toch onfeilbaar is.
Uiteraard is dit een korte uitleg en gaat dit vraagstuk nog veel verder. Aangezien de betrouwbaarheid van de Bijbel niet de kern is van deze blog, ga ik daar hier niet verder op in. Echter, dit onderwerp is wel een vaak voorkomend en tevens belangrijk vraagstuk. Als je daar dus meer over wilt weten, is er hier alvast een interessant artikel over de betrouwbaarheid van het Nieuwe Testament. Verder heb ik onderaan de tekst nog meer interessante linkjes toegevoegd!
Terug naar de opvattingen. Door de Bijbel ernaast te zetten, heb ik laten zien dat ze niet kunnen kloppen. Dat laat dus meteen zien dat om aannames en misinformatie te kunnen onderscheiden, enige kennis van het onderwerp vereist is. Vandaar ook dat er zoveel misinformatie in de wereld heerst. Mensen hebben tegenwoordig simpelweg weinig tot geen kennis van de Bijbel.
In deze blog maak ik het je dus al iets makkelijker door enige context te verschaffen, maar ook zonder kennis kan je voorkomen dat je in Bijbelse misinformatie trapt. Heel simpel door opvattingen los te laten. Daarmee zeg ik niet dat je al je kennis overboord moet gooien, maar dat aannames worden losgelaten. Geloof niet zomaar iets; onderzoek in plaats daarvan oprecht wat er in de Bijbel staat. Zo blijf je het dichtste bij de bron en praktiseer je meteen Ockhams scheermes!
HET DOEL
Alright, nu de aannames zijn weggeschoren wil ik overgaan op wat de Bijbel wél is. Het korte antwoord op deze vraag ligt eigenlijk al verstopt in de naam. ‘Bijbel’ betekent namelijk ‘boeken’. De Bijbel is dan ook een verzameling boeken – ook wel een minibibliotheek. Het langere antwoord op de vraag wat de Bijbel is, ligt in de inhoud van deze minibibliotheek.
Kort gezegd vertelt de Bijbel over de geschiedenis van de relatie tussen God en de mens (Oude Testament) en hoe God dit herstelde met het offer van Zijn zoon Jezus Christus (Nieuwe Testament). De Bijbel is dus een soort verslag van de geschiedenis van God en Zijn plan, maar ook hoe dit nog verder gaat ontwikkelen. Daarmee is de Bijbel dus de bron om God, Jezus, maar ook de Heilige Geest te leren kennen om zo zelf in contact met God te komen – zelfs in de 21e eeuw.
Het is belangrijk om te weten wat het doel van iets is, zodat het juist kan worden gebruikt. Met een hamer iets proberen te zagen, gaat bijvoorbeeld niet lukken. Misschien dat met fors geweld iets lukt, maar het is niet even effectief als het met een zaag was gedaan en beschadigt de materialen alleen maar. Zo is het voor de Bijbel net zo goed belangrijk om eerst stil te staan bij wat het doel ervan is. Zoals ik al zei, is dat dus om ervan te leren en de opgedane kennis op je eigen leven toe te passen.
De Bijbel is hierin best uniek; wat het vertelt, maar ook hoe dit gebeurt. Zo is de Bijbel geschreven over een periode van zo’n 1500 jaar door minstens 40 verschillende auteurs – heel veel verschillende insteken dus. Het bijzondere hieraan – en dat is nog meer wat de Bijbel uniek maakt – is de continuïteit hierin.
Een hele lange ontstaansperiode met vele diverse auteurs, is eigenlijk een recept voor een samenraapsel van verschillende opvattingen. In de Bijbel is hier echter totaal geen sprake van; er is een enorme eenheid in de boodschap. Alle auteurs geven één consistente getuigenis van God die consequent Zijn plan openbaart en uitvoert – ook wanneer de geschiedenis al honderden jaren verder is gestreken.
De teksten blijven elkaar bevestigen waardoor ze elkaar versterken, maar ook aanvullen. Vaak gebeurt dit op zo’n subtiele wijze, dat je er makkelijk overheen leest. Daarnaast quoten de auteurs elkaar constant – zelfs al zit er honderden jaren tussen hun bestaan in. Zo zijn er ruim 63.000 kruisverwijzingen! De Bijbel is dus een enorm sterk hyperlinked boek. Geen tekst zit er zonder reden in! (Klik hier voor een toffe visualisering van de kruisverwijzingen.)
VERSCHILLENDE TEKSTSOORTEN
Dat de teksten zo goed samenhangen, betekent niet dat alle teksten hetzelfde zijn. Sterker nog, de Bijbel is super divers! Dit heeft weer alles te maken met de diversiteit aan auteurs. Zoals ik bij de Evangeliën al aankaartte, heeft iedere auteur een andere insteek. In dat geval waren de tekstsoorten nog wel hetzelfde – verhalend namelijk – maar dit kan ook artistieker of juist feitelijker. Zo is er in de Bijbel historie, verhalen en poëzie te vinden. Over een gevarieerde bibliotheek gesproken!
Het is belangrijk om bewust te zijn wat voor tekst je leest. Zo is poëzie heel anders geschreven dan historie en vraagt dus om een andere benadering. Daar waar historie accuraat is, maakt poëzie veel gebruik van metaforen en hyperbolen. Als je zo’n stijlfiguur letterlijk neemt zoals je bij historie zou doen, kom je op een totaal andere interpretatie uit dan dat de auteur eigenlijk bedoelde. Dat is meteen de reden waarom context zo belangrijk is!
Nu kan je je afvragen waarom een auteur ervoor zou kiezen om op een poëtisch manier een onderwerp te benaderen – al helemaal voor een boek waar je liever geen misinterpretaties wilt. Heel plain vertellen wat je bedoelt, lijkt dus logischer om miscommunicatie te voorkomen. Dat is misschien wel zo, maar als kunstenaar begrijp ik heel goed waarom de schrijvers voor een creatieve aanpak kozen. Sommige concepten zijn namelijk zo complex, dat kán niet in simpele woorden worden uitgelegd. En nog belangrijker: vaak dekt droge taal de lading van een tekst totaal niet.
Voor de Bijbel is dit echter cruciaal. Het gaat namelijk niet slechts over simpele zaken, maar over de betekenis van het leven en hoe we dat goed kunnen aanpakken. Dat zijn dus letterlijk zaken over leven en dood, en dat gaat erg diep. Het was dus voor de auteurs enorm belangrijk om die diepte over te brengen, maar de lezer daar ook bewust van te maken. Zo ‘waarschuwt’ een stijlfiguur de lezer dat hem of haar iets diepzinnigs gaat worden verteld. Dat effect is simpelweg niet met droge taal te bereiken.
CONTEXT, CONTEXT, CONTEXT
Nog iets dat in gedachte moet worden gehouden wanneer de Bijbel wordt gelezen, is dat de teksten zelf ook in een bepaalde context zijn geschreven: namelijk de cultuur. Dat was een hele andere tijd en plaats dan onze Westerse cultuur, waardoor er in de teksten hele andere gebruiken naar voren komen. Dat levert dus vaak problemen op, omdat we geneigd zijn om onze Westerse 21e eeuw visie hierop los te laten. Dat gaat dus niet samen.
Om de tekst wél te begrijpen voor wat het is, is het enorm belangrijk om de cultuur van toentertijd in acht te houden. Aangezien de Bijbel voortvloeit uit het Jodendom, geeft de achtergrond van het Jodendom en dus de Joodse cultuur veel bruikbare inzichten.
Nu is er nog wel iets tricky aan de cultuur van toentertijd in acht te houden. Vanwege de diversiteit en lange ontstaansperiode van de Bijbel, zijn er naast de Joodse cultuur meerdere culturen die voorbijkomen – de Babylonische en Romeinse cultuur bijvoorbeeld. De achtergrondcontext is daardoor soms diverser dan enkel de Joodse cultuur.
Ik moet daar wel bij zeggen dat de Bijbeltekst soms zelf al context geeft. Door bijvoorbeeld een paar regels verderop al uitleg te geven over zaken die een ‘outsider’ niet zou begrijpen. Dit geeft meteen aan dat de Bijbel zelf ook al vaak context geeft – en dat is misschien wel het allerbelangrijkste stukje context van het boek: de context van de tekst zelf.
Een tekst staat altijd in context met de rest van de tekst. Nu is dat niet iets nieuws onder de zon, maar wanneer wij door de Bijbel bladeren, zijn we toch heel erg geneigd om één regel uit de Bijbel te halen. Dit komt voornamelijk door de hoofdstukken en verzen die in onze Bijbel staan. Ik zeg expres ‘onze’ Bijbel, omdat de originele teksten zonder hoofdstukken en verzen waren geschreven. Elk boek was simpelweg een hele lange tekst.
Zo’n 500 jaar geleden zijn de leesaanduidingen toegevoegd voor orde en makkelijk kunnen navigeren door de teksten. Heel handig, maar het gevaar ervan is dat het heel aanlokkelijk is om één regel uit de tekst te halen en daar een interpretatie op los te laten. De regel wordt dan echter uit zijn verband getrokken waardoor er hoogstwaarschijnlijk een totaal verkeerde interpretatie uitkomt.
EXEGESIS VS EISEGESIS
Om de Bijbelteksten goed te begrijpen, is het dus cruciaal ze te lezen en interpreteren zoals ze door de auteur bedoeld zijn. Dit wordt ook wel exegesis genoemd. Ik hamer hier zo erg op, omdat de Bijbel helaas vaak wordt misbruikt. Teksten worden uit hun verband gehaald om zo iemands eigen agenda te ondersteunen. Uiteraard is dit niet de bedoeling, aangezien dat het punt mist om van de Bijbel te leren.
Deze vorm van cherry picking wordt ook wel eisegesis genoemd. Als je maar selectief genoeg bent, kan je een tekst haast alles laten zeggen wat je maar wilt. Niet iedere uitleg die iemand over de bijbelteksten geeft, moet dus meteen worden geloofd of opgevolgd. Dat brengt mij meteen bij het laatste stukje context dat ik wil belichten: ook voor de Bijbel zelf geldt dat niet alles moet worden opgevolgd.
Het klinkt misschien gek, maar niet alles dat in de Bijbel staat is bedoeld om op te volgen. Zo staat er bijvoorbeeld omschreven hoe een vader dronken werd gevoerd waarna de dochters met hem naar bed gingen. Of dat een godvrezende man de vrouw van een andere man inpikte door hem te laten doden in de strijd. Klinkt niet echt als voorbeelden die wij moeten opvolgen, right?
Teksten in de Bijbel zijn omschrijvend of voorschrijvend; in het Engels beter gezegd als ‘descripted’ of ‘prescripted’. Descripted is een omschrijving van de gebeurtenis, en prescripted is wat wij ook moet opvolgen. Dat geldt dus alleen wanneer de omschreven situatie op ons van toepassing is en als het aan ons is geadresseerd.
De reden waarom er ook gebeurtenissen die we niet moeten opvolgen in de Bijbel staan, is om te laten zien hoe verdord de mens is en dat we God echt nodig hebben. Dat zijn dus vooral lessen hoe we iets niet moeten doen. In de twee voorbeelden die ik net gaf, is die boodschap wel redelijk duidelijk. Soms ligt dat echter iets subtieler. Het is dan belangrijk om de tekst met context te benaderen. Oftewel: de tekst in zijn geheel lezen met de tekstsoort én cultuur in het achterhoofd. Dan blijkt al snel of het iets is dat wij ook moeten toepassen of niet. En dat is eigenlijk de key van Bijbel lezen: bewust zijn van wat je leest en realiseren dat de Bijbel geen ordinary boek is.
THAT'S JUST THE BEGINNING!
Alright – dat was enkele context over de Bijbel! Nu kan je ineens realiseren dat om de Bijbel goed te begrijpen, je best wel wat moeite moet doen. Geloof het of niet, dat is de bedoeling. De Bijbel is by design niet bedoeld om van kaft tot kaft te lezen en het daarbij te laten. Je wordt expres uitgedaagd om dieper te graven. Dat betekent dus ook dat je niet met een paar jaar bestuderen alles weet.
Nee, in de Bijbel kan je een leven lang dingen ontdekken en zelfs dan is nog niet alles ontdekt. Maar daar gaat het ook niet om; het gaat om het zoekproces. Juist door te moeten onderzoeken leer je en wordt een relatie met God opgebouwd. De Joden hadden daar zelfs een techniek voor: de midrasj.
Uiteraard valt er nog veel meer te vertellen en dekt deze blog bij lange na niet hoe diep de Bijbel is, maar dat is ook niet mijn insteek. Feit is eenmaal dat de Bijbel complex is. Zelfs al zou ik het dus willen, dan nog zou ik niet alles kunnen uitleggen puur omdat er zoveel te vertellen valt. En dát is precies het punt dat ik wel wil maken: de Bijbel is complex, maar dat is hetgeen dat het zo tof maakt. Iedere ontdekking daagde mij uit om nog verder te onderzoeken wat er te vinden valt. Daarbij onderstreept de complexiteit de bijzonderheid van de Bijbel!
Ik hoop dat deze blog dus enkele inzichten gaf over deze bijzonderheid van de Bijbel. Nog meer hoop ik dat dit een uitnodiging is om zelf dieper onderzoek te doen naar de Bijbel en de betekenis ervan. Zo heb ik expres enkel context uitgelegd en niet Bijbelteksten zelf, omdat dat een zoektocht is die je zelf moet begaan! Daarbij ben ik niet degene die het beste Bijbelteksten kan uitleggen, maar de Heilige Geest.
Tot slot wil ik je uitdagen om vooral zelf te onderzoeken of wat ik vertel wel gegrond is of niet. Kern van deze blog is dat zelfonderzoeken essentieel is, dus onderzoek ook zelf of wat ik vertel wel echt gegrond is. Onderaan de blog heb ik de bronnen toegevoegd die mijn aanknopingspunten waren. Zij geven nog veel meer diepgang dan dat ik kan verwoorden en dan kan je zelf je ontdekkingstocht starten!
