de ups en downs in het leven
hoe, wat en in hemelsnaam – waarom?
mei ’24
“Er is een tijd om geboren te worden en een tijd om te sterven; een tijd om te planten en een tijd om het geplante uit te trekken”. Afgelopen weken werd ik aan deze tekst uit het Bijbelboek Prediker herinnerd. Zo stelt de auteur dat er voor alles een tijd is. Er is een tijd waarin iets komt, maar ook een tijd waarin het weer gaat; een tijd van omhoog en een tijd van omlaag.
Toen ik daar zo over nadacht, voelde het wel geruststellend – de gedachte dat als het leven even niet ging zoals je had gehoopt, er altijd weer een andere tijd zou komen. Ik vergat alleen dat dit ook meteen de keerzijde is: die betere tijd zal uiteindelijk ook weer keren. “Een tijd om te omhelzen en een tijd om zich ver te houden van omhelzen; een tijd om te zoeken en een tijd om verloren te laten gaan, een tijd om te bewaren en een tijd om weg te werpen”. Enzovoorts, enzovoorts, enzovoorts.
up, down, repeat
Bij nader inzien was de tekst uit Prediker helemaal geen geruststelling. Niet zozeer omdat er werd opgemerkt dat mindere tijden ook een onderdeel van het leven zijn – dat is een gegeven. De tekst benauwde mij, omdat ik me ineens heel bewust werd van de eindeloze repetitie van deze ups en downs. Het leven voelde hierdoor plots als een soort onontkoombare loop aan; dat riep dus een paar existentiële vragen op. Wat is het doel bijvoorbeeld, als we ons hele leven van de ene up naar de andere down begeven? En waarom zou je überhaupt nog ergens aan beginnen als er vroeg of laat toch weer een einde aan komt? Of zoals de auteur zelf na de lange reeks zegt: “wat bereikt iemand nou werkelijk door hard te werken?”
Al deze vragen behoren nou niet bepaald tot de gemiddelde gespreksopener (of in dit geval blogopener?). Toch zijn het hele wezenlijke vragen. Of het zin heeft ergens voor te werken, draait net zoals de andere vragen eigenlijk om het vraagstuk of er überhaupt een doel in het leven is. Is dat er niet, dan is het leven inderdaad een arbitraire loop. Je kunt dan wel ergens aan beginnen omdat je het leuk vindt, maar zoals de auteur laat zien, ligt er geen ultieme betekenis in. Alles vergaat weer. Is er echter wel een doel in het leven, dan komen alle tijden alsnog tot een einde, het is dan alleen onderdeel van een groter geheel dat wél blijft voortbestaan! Dat is dus nogal een verschil en dat is precies waarom de auteur deze kwestie aansnijdt.
PREDIK HET
Wanneer je Prediker verder bekijkt, zie je dat de auteur niet alleen fatalistisch naar het leven kijkt. Sterker nog, de crux van het hele boek is juist om te laten zien hoe je daaraan kunt ontsnappen. Hiervoor benadrukt hij alleen eerst waar de oplossing níet ligt. Zo reflecteert de auteur naast de “elke tijd keert zich” opsomming, nog zo’n 10 (!) hoofdstukken lang op allerlei andere aspecten van het leven. Rijkdom, macht, plezier, wijsheid – steeds weer toont hij het verval en dus de zinloosheid ervan aan. Super depressing dus, maar dat is dan ook exact het punt. Het grotere doel in ons leven kán simpelweg niet vanuit onszelf komen. We moeten het buiten onszelf zoeken – namelijk in God.
the bigger picture
De reden dat God ons leven wél een doel geeft, komt doordat Hij over the bigger picture beschikt. Hij overziet niet alleen alle dingen, Hij weet bovendien wat er aan dit grote plaatje bijdraagt en wat dus de zinloosheid overstijgt. Door ons vervolgens te leiden in wat te doen en wanneer, zorgt God ervoor dat onze handelingen ook aan het grote plaatje bijdragen! Zo zijn wijzelf weliswaar beperkt en aan verval onderhevig, onze acties zorgen voor een kettingreactie en hebben zo dan wel een doel. Het is alleen aan ons of wij dat willen en dat was precies de valkuil van Salomo, de auteur.
Het is misschien lastig voor te stellen wanneer je Prediker leest, maar voordat hij dit boek schreef, stond Salomo heel anders in het leven. Zo was hij godvrezend en had God hem begenadigd met de rijkdom, macht en wijsheid waarover hij later zou schrijven. Het ding was alleen dat Salomo die wijsheid niet op ieder gebied gebruikte, waardoor hij later zijn rug naar God toekeerde. En aangezien God het aan ons laat of wij Hem in ons leven toelaten, liet Hij Salomo gaan. Maar, daarmee viel Salomo wel weer onder de zinloosheid, aangezien we dit enkel met God kunnen overstijgen. Het gevolg daarvan kunnen we dus in Prediker lezen.
‘SPRING’VEREN
Aan de andere kant – als we God wél in ons leven willen – trekt Hij ons graag uit die zinloosheid. Door ons dus te betrekken bij Zijn grotere plan, maar ook in onze individuele levens. Zoals Romeinen 8:28 zegt: “één ding weten wij: voor wie Hem liefhebben laat God alles meewerken voor hun bestwil, want Hij heeft een plan met hen.” Dat is dus een plan op de grote schaal, maar ook al in onze kleine omgeving. Het bijzondere is alleen dat Hij dit doet door zowel de ups als downs – Hij laat immers alles ten goede meewerken. Daar waar het in Prediker ons leven tot een loop maakte, staat het nu juist in dienst hiervan!
“Eh, maar wacht eens even”, kan je misschien denken. “Leuk en aardig dat God tegenslagen ten goede laat meewerken, maar waarom? Als Maker van de wereld zou Hij er makkelijk voor kunnen zorgen dat ons leven voorspoedig verloopt zónder allerlei uitdagingen.” Dat klopt. Hij kiest hier alleen bewust niet voor. Simpel gezegd hebben we tegenslag gewoon nodig. Zo waarderen we de betere momenten meer en nog belangrijker: we zouden onszelf niet ontwikkelen als we alleen maar voorspoed zouden meemaken. Net zoals een springveer wordt ingedrukt om daarna vele malen hoger te kunnen springen, moeten ook wij worden “ingedrukt” om verder komen. You don’t get thick skin without getting burnt, after all.
Toegegeven, het klinkt een beetje cliché, maar dat maakt het niet minder waar. Zo getuigt de Bijbel meermaals van hoe persoonlijke uitdagingen nodig waren om tot iets veel beters te komen. Neem Esther, bijvoorbeeld. Zij werd koningin van het land waar ze als banneling leefde. Daarmee werd er al iets goeds van het ballingschap gemaakt, door haar positie was ze later ook in staat om haar volk van een geplande uitroeiing te behoeden. Daarvoor moest ze ‘alleen’ wel eerst haar leven riskeren (een mega uitdaging!!). Toch deed ze dat met de befaamde woorden: “kom ik om, dan kom ik om”.
Een ander bekend voorbeeld is het verhaal van Jozef. Hij werd op zijn beurt door tegenslag na tegenslag in nederigheid getraind. Dat was nodig, want toen hij door die tegenslagen in een hoge functie terecht kwam, deed hij dit juist in ootmoet en kon hij zo zijn volk van een hongersnood redden. En zelfs Jezus werd verdrukking niet bespaard. Net als wij kreeg Hij met uitdagingen te maken om daarvan te leren. Zijn verdrukking ging alleen nog een stap verder: bij Zijn kruisiging werd Hij namelijk letterlijk verdrukt en dat was niet eens voor Hemzelf. Hij deed dit om voor ons de weg naar de Vader vrij te maken!
EIND GOED, AL GOED – TOCH?
Of je het dus leuk vindt of niet, om te groeien zijn uitdagingen nodig. Nu heeft natuurlijk niet iedere uitdaging zo’n grootschalige impact als in bovenstaande voorbeelden, toch kon ik uit deze “sterker makende verdrukking” veel steun halen. Met name rondom mijn illustratiecarrière had ik dat nodig. Zo schreef ik in een eerdere blog hoe het wel mijn grote droom was om illustrator te worden, ik had echter een lange weg met nog vélé uitdagingen te gaan. Op al die momenten kon ik mij dus vasthouden aan de belofte dat dit alles tot iets beters zou leiden en zag ik ook daadwerkelijk dat ik hierdoor groeide! Ik realiseerde me alleen dat dit niet gebeurde op de manier waarop ik had gehoopt.
Don’t get me wrong – toen ik aan mijn illustratiepad begon, had ik echt niet de verwachting dat ik meteen rijk en succesvol zou zijn. Ik hoopte – en verwachtte – alleen wel dat ik snel als illustrator aan de slag zou kunnen gaan. Aangezien God in Zijn Woord belooft alles ten goede te laten meewerken en ik ook Zijn aanwezigheid over mijn illustratiecarrière ervoer, leek mij deze verwachting meer dan logisch. Inmiddels ben ik bijna vier jaar geleden afgestudeerd en is dat dus niet gebeurd. Wilde God dan toch niet dat ik succesvol zou zijn, ondanks dat Hij Degene was die dit op mijn pad had gelegd? Of klopte Zijn belofte toch niet??
WHERE’S THE KARMA??
Zoals je misschien al kunt proeven, was ik vrij bitter toen bleek dat mijn doorbraak op zich liet wachten. Grof gezegd vond ik het absurd dat God mij met allerlei struggles liet dealen om vervolgens mijn carrière niet van de grond te laten komen – dat is toch waarvoor je het doet?? Toen ik mijn bitterheid echter eenmaal aan de kant kon schuiven, besefte ik hoe egocentrisch dit eigenlijk was. Ja, God belooft dat Hij alles ten goede leidt, maar wie zegt dat dit enkel succes kan betekenen? Net zoals met tegenslagen, vindt Hij het belangrijker dat wij onszelf ontwikkelen. Door ons bijvoorbeeld in geduld en vertrouwen op Hem te trainen, gebruikt Hij de situatie ook ten goede. Daarbij kan de veerkrachtigheid die dit oplevert, ons juist weer helpen om met beide benen op de grond te blijven staan wanneer we later wél dat succes ontvangen, zoals bij Jozef het geval was.
Ik realiseerde me dus dat God Zijn belofte anders werkt dan dat wij vaak denken. ‘Ten goede’ betekent meestal iets anders dan wat wij willen. Niet omdat Hij ons dat niet gunt, maar omdat Hij kijkt naar wat écht goed voor ons is – precies omdat Hij zo begaan met ons is. Zo klinkt een dik pak geld misschien spannender, met rijkdom welvaren we niet automatisch – kijk maar naar Salomo. Anderzijds kan het ook zo zijn dat God in onze tegenslagen al iets ’ten goede’ in werking heeft gezet, maar dat wij dat pas veel later ontdekken óf dat Hij door onze situatie iemand anders zegent. Zoals ik al eerder aangaf, houdt God ook het grote plaatje in gedachten. Ten slotte kan het ook nog dat we simpelweg nooit zullen weten waar iets goed voor was. Maar ook dan geldt dat het niet automatisch voor niets was.
Dus, hoe frustrerend het misschien ook kan zijn: wij weten gewoon niet wat God bewerkstelligt, simpelweg omdat wij God niet zijn. Als we dus blijven vastpinnen op bepaalde verwachtingen zoals ik met mijn carrière deed, zeggen we eigenlijk dat wij zelf voor God willen spelen. Wíj willen de weg bepalen, maar als we écht geloven dat Hij alles in controle heeft, dan moeten we Hem daar ook compleet in vertrouwen – juist wanneer wij niet zien waarom. In plaats daarvan, moeten we ons enkel bezighouden met hoe we reageren wanneer zaken niet gaan zoals we hadden gehoopt. Geloof je enkel wanneer het jou uitkomt of blijf je volharden? Zoals Habakuk 3:17, 18 zegt:
“Al zou de vijgenboom niet bloeien en de wijnstok geen druiven opleveren, al zou de oogst van de olijfboom teleurstellen en de akker geen voedsel geven, al zouden alle schapen uit de schaapskooien verdwenen zijn en geen runderen meer in de stal staan, tóch zal ik mij verheugen in de Here en juichen over God die mij redt!“
Wie weet word ik dus pas over tien jaar succesvol als illustrator en wie weet word ik het wel helemaal niet – so be it. Dat God alles ten goede gebruikt, betekent op zijn minst dat het op het einde allemaal samenkomt. Aangezien mijn einde nog niet is gekomen, liggen er dus nog genoeg ongebaande paden voor me. Wie weet wat God mij daarin allemaal wel of juist niet laat tegenkomen – ik weet in ieder geval dat met alle ups en downs het geen saaie rit gaat zijn. Misschien een beetje hobbelig, maar we zijn dan ook niet voor een perfecte looping gemaakt ;).
