ONGEVRAAGD ONDERNEMERSCHAP
wat als je nooit ondernemer wilde zijn, maar het wel van jouw droombaan wordt verwacht?
Nog nooit, nog voor geen seconde, had ik mijzelf voorgesteld als een ondernemer. Niks in mij ambieerde dat. Sterker nog, ik wilde het heel graag níét. Ik zei altijd tegen mezelf: wat ik ook ga doen, ik ga nooit als ondernemer aan de slag. Daarmee wist ik alleen nog niet wat ik wél wilde doen. Na van alles te hebben overwogen, stuitte ik per ongeluk tegen het illustratievak. Het was liefde op het eerste gezicht, but guess what? Die liefde kwam met ondernemen – isn’t that just funny?
Ik ontdekte dat niet alleen illustratie, maar veel creatieve beroepen om ondernemerschap vragen. Ik wilde heel graag een beroep uitoefenen waarin ik mijn creativiteit kwijt kon, maar ik was totaal niet enthousiast over het ondernemen. Het gevolg was dat ik terecht kwam in een dilemma: was het illustrator zijn nog wel mijn droombaan als ik ook moest gaan ondernemen? En zo ja, hoe zou ik dat in vredesnaam doen???
Dit dilemma speelde niet alleen bij mij, ontdekte ik. Toen ik eenmaal had besloten toch voor illustratie te gaan door een illustratiestudie te volgen, merkte ik dat het ondernemerschap voor meer creatievelingen ongevraagd was. Ik zag dan ook hoe sommigen zich er echt door lieten tegenhouden. Super jammer vond ik dat. Vooral nu ik inmiddels twee jaar sta ingeschreven als ondernemer en kan zeggen dat ondanks mijn aversie, het mij redelijk afgaat. Dat werd de beweegreden voor deze blog.
In deze blog deel ik hoe ik over mijn ondernemersaversie ben gestapt, welke lessen ik heb geleerd, maar bovenal hoe iemand die met elke vezel in haar lichaam dacht dat ze niet kon ondernemen, het nu toch doet. Deze blog gaat dus niet zo zeer over alle ins & outs van het ondernemen, maar over de beginfase ervan en hoe dat kan worden aangepakt. Oftewel, voor ieder die net zoals ik deed, heel erg opkijkt tegen het ondernemerschap: this one is for you.
THE BIG FUSS
First things first. Voordat ik je met allerlei tips en ervaring bestook, wil ik eerst de olifant in de kamer adresseren. Of liever waarom ondernemen de olifant in de kamer is. Zoals ik aangaf, is ondernemen erg gebruikelijk voor de creatieve sector – toch hangt er een grote fuss omheen. Het ding is, ondanks de aanwezigheid ervan, is er alsnog een gebrek aan kennis en duidelijkheid. Vooral de kunstacademies hebben hier een groot aandeel in, waardoor de olifant alleen maar aanweziger wordt.
Ondernemen is dan ook niet zomaar iets. Het is een vak apart en vergt ook een bepaald kunnen. Daar komt nog eens bij dat het zakelijke aspect ervan, vrijwel het tegenovergestelde van creativiteit is. Het is namelijk erg doelgericht en moet op een bepaalde manier worden gedaan, terwijl het creatieve maakproces juist erg organisch is en open staat voor interpretatie. Kortom, er is dus een grote kloof tussen de twee, maar in plaats van dat dit wordt gevuld met kennis, wordt het gevuld met fuss.
De crux van de big fuss rondom ondernemen ligt dus bij het gebrek aan duidelijkheid. Gelukkig hoor ik dat steeds meer kunstacademies zich hiermee bezighouden, maar vaak is dit nog niet ideaal. Zo had ik helemaal geen les hierin, en ik ben slechts drie jaar geleden afgestudeerd. Ik heb dus zelf mij moeten verdiepen in het ondernemerschap. Hoewel het fijn was geweest als de kunstacademie meer had gedaan, is dat ook te doen. Het hele ding van ondernemen is dat jij jouw eigen koers trekt, anyways.
Als je dus twijfelt aan jouw kunnen rondom het ondernemerschap wegens gebrek aan kennis, dan kan ik ervan getuigen dat dat te overkomen is. Uiteraard moet je er niet aan beginnen zonder enige kennis, maar onderweg leren is zeker een mogelijkheid. Sterker nog, ik denk dat ondernemen daarop neerkomt; veel uitproberen en onderweg leren wat werkt. Ondernemen is immers een breed begrip en is dus niet op één manier aan te pakken. Door simpelweg te doen, achterhaal je wat het beste bij jou past!
Het eerste dat ik hier dus wil meegeven is: laat je niet meteen intimideren door het woord ‘ondernemen’. Uiteraard is het niet voor ieder weggelegd, maar sluit het niet bij voorbaat uit. Ikzelf had dit gedaan, omdat ik bang was dat ik het niet kon. Bij een ondernemer dacht ik namelijk aan een assertief en sociaal persoon die graag op de eerste rij zit en op mensen afstapt. Ik was dat niet en dus dacht ik dat dat mij automatisch diskwalificeerde voor het ondernemerschap.
Door naar andere gevestigde freelance illustratoren te kijken, ben ik echter gaan inzien dat ik niet aan dit beeld hoefde te voldoen om een succesvolle ondernemer te zijn. Hoewel ik zeker geloof dat een assertieve houding bij een ondernemer hoort, is het niet zo dat alleen als je sociaal sterk bent je een succesvolle ondernemer kan zijn. Of, dat je niet daarin kan groeien. Door die realisatie kon ik mij over mijn ondernemersaversie heen zetten. Het beeld dat ik van ondernemen had vond ik niet leuk, maar het ding was dat ik het juist op een manier kon doen die mij wel beviel!
OKAY GREAT, MAAR HOE GING
HET FREELANCEN IN DE PRAKTIJK?
enkele lessen die ik heb opgedaan
1 - ONDERNEMEN IS ONDERWEG LEREN
Ik gaf het eigenlijk hierboven al aan: je hoeft niet alles te kunnen of weten rondom het ondernemen om ermee te beginnen. De praktijk is immers de beste leermeester en door veel naar ervaringen van mensen uit het vakgebied te vragen of te kijken – zoals je nu op deze blog doet 😉 – kom je ook een heel eind. Zo heb ik in het begin veel illustratie gerelateerde blogs afgestruind en tientallen illustratoren gemaild met specifieke vragen. Vooral dat laatste werkte erg goed; de meeste waren meer dan blij om mijn vragen te beantwoorden!
Ik raad dus zeker aan om gewoon op mensen af te stappen met vragen. Uiteraard wel met relevante vragen en op een beleefde manier. Het is niet gegarandeerd dat iemand terugmailt – zij zijn ook druk en niet verplicht om te antwoorden! – maar vragen kan nooit kwaad. Daarbij heb ik überhaupt veel naar de ervaringen van andere creatieve ondernemers gekeken om te achterhalen hoe zij het ondernemen hebben aangepakt. Het rode draad: zij doen ook maar wat. Dat is meteen de reden dat ik van mening ben dat het niet erg is om niet alle ins en outs tot in detail te weten. Zij wisten het ook niet, maar hen is het ook gelukt.
Uiteraard betekent dit niet dat je het ondernemen moet onderschatten en zonder enige kennis kan beginnen. Zoals ik hierboven schreef, hoef je niet alles tot in de kleinste details te weten. Een goede basis van wat er bij ondernemen komt kijken, is dus absoluut wel nodig. Heel concreet heb ik hieraan gewerkt door blogs en websites als cultuur+ondernemen af te struinen. Zo ben ik redelijk lowkey met ondernemen in het algemeen, maar vooral ook met het zakelijke aspect geïntroduceerd.
Toen ik dat enigszins begreep, ben ik pas echt de diepte in gegaan door de website van de KvK en de belastingdienst te onderzoeken. Meteen een tip daarvoor: deze twee organisaties bieden speciaal voor starters een gratis webinar aan over de belastingdienst. Daar krijg je dus sowieso de juiste informatie en kan je ook vragen stellen! En nog een tip: voordat ik die webinar volgde, had ik al wat vooronderzoek gedaan, zodat ik tijdens de webinar veel dingen herkende en het dus niet overweldigend was.
2 - €€€
Nu ik het toch over de zakelijke kant heb, moet ik het ook over geld hebben. Ik denk dat dit gedeelte pas écht het intimiderende stuk van ondernemen is, aangezien je hier met de belastingdienst te maken krijgt. De webinar die ik al eerder noemde, is echter een fijne bron om dat te tackelen. Daar kan je dus beter terecht dan bij mij 
; ik wil dan ook iets anders belichten. Voordat je bij de belastingdienst moet zijn, gaat er namelijk eerst nog een stap aan vooraf: überhaupt inkomsten verkrijgen. En dan bedoel ik specifiek daarover in gesprek gaan.
Om maar meteen heel eerlijk te zijn: ik vind budgetten bespreken en onderhandelen totaal niet leuk. Ik wil mij gewoon bezighouden met werk maken, niet over centjes praten. Maar, om werk te kunnen én blijven maken, zal ik toch voor centjes moeten zorgen. Dus ondanks dat ik liever niet over geld praat – mijn werk maak ik immers niet om rijk van te worden, maar om mijzelf te uiten – vind ik het toch belangrijk een goed bedrag voor mijn werk te vragen.
Het ding is, of je het nou leuk vindt of niet, deze wereld drukt zijn waardering uit doormiddel van geld. Vindt iemand iets niet veel waard, dan zal hij of zij daar niet veel geld aan willen afstaan. Hetzelfde geldt als iemand iets wel veel waard vindt. Het bedrag dat jij voor jouw werk vraagt, indiceert dus hoe jij ernaar kijkt, maar ook hoe volgens jou anderen het op waarde moeten schatten. Aangezien ik mijn werk serieus neem en ik weet dat ik een goed product lever, moet ik dat dus doortrekken in het bedrag dat ik vraag. En dat is niet ‘vies’ of raar, maar meer dan terecht.
Wanneer ik dus moet onderhandelen, houd ik dit in gedachten. Daarbij bedenk ik mij dat degene waarmee ik onderhandel ook netjes wordt betaald voor zijn werk (als het goed is). Ik mag dus hetzelfde verlangen. Nu moet ik wel toegeven dat dit alsnog niet makkelijk is. Vaak voel ik me toch bezwaard en menigmaal is het budget ook gewoon niet zo toereikend; zelfs al zou de opdrachtgever het zelf wel willen. Dan is de vraag of ik op een andere manier toch waarde uit de opdracht kan halen. Door meer vrijheid te krijgen, minder feedbackrondes af te spreken of dat het heel waardevol voor mijn portfolio kan zijn. En zo niet, toch nee zeggen.
Wanneer het onderhandelen toch is gelukt en je bent uitbetaald: gefeliciteerd! Helaas ben je er dan nog niet. Een van de ondernemersverantwoordelijkheden is dat je een administratie moet bijhouden van onder andere jouw uitgaven en inkomsten. Ingewikkeld? Valt mee. Er zijn namelijk genoeg boekhoudprogramma’s die dat voor je kunnen vergemakkelijken. Vaak bieden ze een proefperiode of zelfs een proeffunctie aan, zodat je eerst kan kijken wat voor jou handig is.
Mocht je overigens wel over een budget beschikken, dan is een accountant wel een aanrader. Jouw administratiegegevens moet je bij de belastingdienst aangeven en daar kan het wel tricky worden. In ieder geval bij de jaarlijkse inkomensbelasting, om dan toch met termen te komen. De btw-belasting die per kwartaal gaat, doe ik zelf aangezien dat prima te doen is. (Maar check vooral ook even of de kleineondernemersregeling (KOR) een uitkomst kan zijn!) Bij de inkomensbelasting krijg ik wel hulp. Het is een investering, maar het loont zeker. Voor je geruststelling, maar ook financieel weet hij of zij of er nog voordelen te behalen zijn. Dat kan dan toch weer schelen!
3 - NETWERKEN IS NIET ENG. REPEAT AFTER ME: NETWERKEN IS NIET ENG
Nog zo’n gevreesd aspect van ondernemen is netwerken. Ik denk dat als student ik hier het meest tegenop keek. I mean, is het juist niet het idee van kunstenaar zijn dat je een boodschap visueel verbeeldt zodat je het niet hardop hoeft te zeggen? Goed – helaas werkt dat niet zo, al zou het wel heel fijn zijn! Netwerken hoort nou eenmaal bij het ondernemerschap, aangezien ondernemen vooral neerkomt op kansen zoeken en creëren voor jouw bedrijf. Dat gaat dus grotendeels door met anderen in gesprek te gaan – dat maakt het alleen niet per se leuker.
Het ding waar ik tegenaan liep – en ik denk veel met mij – is het idee dat netwerken betekent dat je op mensen moet afstappen die daar helemaal niet op zitten te wachten, om vervolgens te vertellen waarom jij en jouw werk zo geweldig zijn. Dat is dus vet ongemakkelijk, maar voelt ook nog eens super nep aan. Een ander, maar bovenal ikzelf, zit daar dus helemaal niet op te wachten. Surprise, surprise: netwerken werkt ook niet zo.
Het is inderdaad zo dat je vaak op mensen afstapt om te zoeken naar bepaalde kansen voor jouzelf. Maar, een kans voor jou helpt ook een ander. Het product of de dienst die jij aanbiedt, voorziet namelijk in een bepaalde nood. Mijn kleurrijke illustraties helpen bijvoorbeeld om een boodschap visueel te maken en aandacht ernaar toe te trekken. Maar om iemand daarmee te kunnen helpen, zal ik eerst bekend moeten maken dat ik dat doe. Oftewel, netwerken. Dat is niet meer dan contacten leggen en vertellen wat jij doet. Daar zit dus niets egocentrisch of nep aan; je helpt namelijk elkaar!
Uiteraard zijn er mensen die het netwerken wel enkel vanuit een ‘what’s in it for me houding’ aanpakken. Vooral bij netwerkborrels hangt een beetje die sfeer. Mogelijk omdat daar ook meer de focus ligt op contacten leggen an sich, en wie weet is dat juist wel een hele effectieve aanpak. Feit is in ieder geval dat het wel nodig is contacten te leggen om verder te komen met jouw werk. Aangezien ik dus geen fan ben van de netwerkborrel sfeer, vermijd ik dat soort evenementen liever. Gelukkig zijn er dan ook meerdere manieren om mensen te bereiken!
Om te beginnen is er social media. Dit is meteen de ‘veiligste’ manier om jouw werk in de wereld te brengen, maar dat is ook meteen het nadeel ervan. Er is gewoon veel concurrentie – hééél veel. Ik weet dat er sommige illustratoren zijn die wel via social media in contact komen met opdrachtgevers, maar again – sommige. Ik behoor daar dus niet toe; ik zorg er dan ook liever voor dat mijn website er goed uitziet. Met een websitelink kan ik namelijk heel direct artdirectors naar mijn werk sturen – dat is meteen hoe ik grotendeels op mensen afstap.
Bedrijven of organisaties waarvan ik denk dat mijn werk goed bij zou passen, mail ik een kleine selectie van mijn werk en een link naar mijn website. Heel simpel, maar toch effectief. Ik vermeld er dan ook bij waarom ik denk dat mijn visie en werk bij hen aansluit, om aan te geven dat ik er oprecht over heb nagedacht. (Wederom zodat het niet uit die ‘what’s in it for me’ houding is.) Ik heb gemerkt dat mensen dat echt kunnen waarderen. Zo heb ik nog best vaak een mail terug gehad en ook daadwerkelijk wel eens een opdracht hieruit gekregen!
Nu moet ik wel zeggen dat deze manier niet helemaal ideaal is. Artdirectors en dergelijke krijgen wekelijks talloze mails van andere toffe makers. Om dan toch een beetje op te vallen, is het goed om te bedenken wat jouw werk uniek maakt en dat te onderstrepen. En ook niet geheel onbelangrijk: ervoor zorgen dat jouw werk – maar ook hoe je het presenteert: hallo website! – er professioneel uitziet. Vervolgens zal je héél veel moeten mailen. Het kan wat mailtjes kosten voordat er überhaupt één persoon terugmailt, maar dat hoort er helaas bij.
In het begin zal je het dus waarschijnlijk veel moeten hebben van persoonlijk op mensen afstappen of via via worden doorverwezen. Mensen zijn vaak toch meer geneigd je ergens voor te vragen wanneer ze jou persoonlijk hebben gesproken. Ik zei dus eerder dat ik liever netwerkevenementen vermeed. Als ik echter weet dat er mensen zijn die mij op weg kunnen helpen, ga ik er toch heen. Sowieso is het goed om veel met mensen in gesprek te gaan. Al is het maar heel lowkey; je weet nooit wat een ander kan betekenen. Zelfs wanneer diegene zelf jou niet kan helpen, kent hij of zij misschien iemand die dat wel kan.
Verder kan ik aanraden andere makers of collega’s te bezoeken. Dit zijn vaak geen potentiële opdrachtgevers, maar alsnog heb ik gemerkt dat dit heel waardevol is! Ten eerste is het gewoon super inspirerend om andere makers te ontmoeten. Ten tweede kunnen zij vertellen over hun ervaringen en mogelijk jou doorverwijzen naar wel potentiële opdrachtgevers. En ook nog fijn: hoogstwaarschijnlijk dealen zij ook met de ondernemers struggle, dus kan je samen je daarover uitlaten 
.
Uiteindelijk is netwerken gewoon een kwestie van doen. Daar komt dus een portie assertiviteit bij kijken, maar daar kan je beter in worden als dat niet je sterkte kwaliteit is – ik kan ervan getuigen ;). Ik zou dus zeggen: mail erop los, kijk of je ateliers kan bezoeken, maar ook of er (lokaal) evenementen zijn waar je weer interessante mensen kan ontmoeten. En als er een bedrijf is dat echt heel goed bij je past: vraag gewoon of je elkaar kan ontmoeten! Vooral lokale bedrijven en organisaties staan hier vaak open voor. Dan weet je meteen of zij geïnteresseerd zijn in een samenwerking!
Tot slot heb ik nog goed nieuws voor de introverte creatieveling die al begint te zweten bij het idee van op mensen af te stappen: uiteindelijk gaat het erom of je goed werk levert. Goede sociale skills hebben is dus fijn om gladjes een gesprek te laten lopen, dat garandeert nog geen opdrachten. Iemand kan dus veel praatjes hebben, als het werk niet goed is kom je daar toch niet verder mee. Andersom werkt dat ook zo. Als jouw werk de persoon wel heel erg aanspreekt, kan dat alsnog tot een opdracht leiden – of jouw gesprek nou super vloeiend ging of niet.
Dat brengt mij meteen bij nog een belangrijk punt: of je een decent persoon bent, bepaalt ook of mensen met je willen werken of niet. Op zich best logisch, maar niet altijd even vanzelfsprekend. Zorg er dus voor dat je kwalitatief werk maakt, goed communiceert en gewoon aardig bent. Dat zijn drie belangrijke punten voor een opdrachtgever, maar allemaal goed haalbaar. Zelfs voor de schuwe kunstenaars onder ons .
Allright! Dat was een kleine greep uit de ervaringen die ik afgelopen jaren door schade en schande heb geleerd. Zoals ik in de intro aangaf, ben ik op geen enkele wijze een expert op dit gebied, maar wilde ik dit toch graag delen! Voor mij waren netwerken, onderhandelen en überhaupt beginnen met ondernemen, vrij grote obstakels. De ervaring die ik heb, deel ik dus graag. Hopelijk heeft dat enig inzicht gegeven over de beginfase van het ondernemen en tevens enkele handvatten het te overleven!
Verder hoop ik dat deze blog ook laat inzien dat ondernemen ook heel leuk is! Ondernemen blijft een breed begrip, maar dat is ook het voordeel ervan. Zo kan ik mij geheel bezighouden met het illustreren zoals ik dat wil en heb ik mede daardoor hele toffe dingen kunnen doen. Daarbij daagt het ondernemen mij ook uit om juist dingen te doen die ik anders zou ontwijken. Ik vind het dan vaak niet leuk, maar daar groei ik als persoon wel heel veel van!
Ikzelf vind het leukste aan ondernemen dat ik kan bedenken waar en met wie ik wil werken, maar ook dat ik de ruimte heb om dat (proberen) te verwelken. Ik zie dat als hardop dromen en deel deze dromen dan ook vaak. Dat is meteen een hele grote aanrader: deel jouw dromen! Met je tante, met een collega, met de tandarts assistent! (Ja, dat heb ik echt gedaan.) Je weet gewoon niet of iemand je verder kan helpen. Ondernemen is onzeker, maar dat betekent ook dat er ineens iets heel tofs op je pad kan komen. En zo is ondernemen niet makkelijk, maar zeker te doen. Zelfs voor iemand die niet meteen in het ondernemersplaatje past, zoals ik.
Uiteraard is ondernemen niet voor ieder weggelegd. Ik heb het hier niet echt benadrukt, maar er zijn wel loondiensten in de creatieve sector. Je hebt daar alleen veel minder autonome vrijheid en dat wilde ik wel. Het is dus een persoonlijke overweging van wat je wilt; ik hoop alleen dat mijn ervaringen laten zien dat angst niet hetgeen moet zijn dat dat belemmert. Dankzij God heb ik stapje voor stapje mijn pad daarin kunnen bewandelen. Mijn ondernemersweg begon dan wel ongevraagd, nu zou ik het zeker niet anders willen. Ik kijk er zelfs naar uit wat de aankomende jaren gaat brengen!
DE ‘ONDERNEMEN OVERLEVEN’ SPREADSHEET
een korte samenvatting van mijn tips, nog enkele bonus trics én een paar heerlijke clichés
om zeker de beginfase te kunnen overleven
– Ondernemen is veel onderweg leren
– De meeste doen ook maar wat
– Netwerken is stom, maar kan op meerdere niet stomme manieren
– Budget bespreken hoort er eenmaal bij. Ik bedenk mij maar altijd dat diegene dat voor zijn of haar baan dat ook heeft moeten doen
– Blijf zoeken naar kansen en blijf doorgaan. Vaak kost het hééél veel mails om 1 opdracht te krijgen
– Ook mensen die al succesvol zijn, worden afgewezen. Afwijzing is dus geen reflectie van de kwaliteit van jouw werk, maar vaak een kwestie van smaak
– Geduld is een schone zaak
– Relativeer veel, you’ll get there. (En vergelijk jezelf bovenal NIET met anderen)
– Hard work pays off
